श्लोक ०४-१३

भार्यायाः चारितरेषु पवित्रता, दक्षता, पतिव्रतता, पतिप्रीतिः, च सत्यवादिता विशेषतया विमर्शिताः सन्ति। शास्त्रेषु भार्या सामाजिक-सांस्कृतिक संस्थायाः मूलाधाररूपेण निर्दिष्टा अस्ति। पवित्रता एवं दक्षता भार्या के शारीरिक, मानसिक और नैतिक गुणानां प्रतिबिंबः, पतिव्रतता पतिप्रति कृतबद्धता एवं संकल्प, पतिप्रीतिः स्नेहपरक सम्बन्धः, सत्यवादिता च वचन-सत्यतायाः धारणम् एव भार्यायाः सारभूतगुणानि दर्शयन्ति।

भार्यायाः भूमिका केवलं गृहस्थ्यर्थे एव नास्ति, किन्तु तस्या: संस्कृतिक-सामाजिक-नैतिक स्वरूपे च उत्थानं आवश्यकम्। पवित्रा भार्या न केवलं शरीरतः स्वच्छा, अपितु चित्ततः च निर्मलतां धरेत्। दक्षा भार्या प्रत्येक कर्म-कार्ये कुशलता दर्शयति, तेन परिवारस्य व्यवस्थापनं सुगमं भवति। पतिव्रतता, यथा संस्कृतसाहित्ये स्पष्टरूपेण निर्दिष्टम्, पति-संबन्धे स्त्रीनिष्ठां प्रतीकयति, सा प्रतिज्ञा, व्रत, अथवा शपथादीनां पालनं प्रतिबिम्बयति। पतिप्रीतिः भावात्मक सम्बद्धता अस्ति, यया दांपत्यजीवनं सुकृतं भवति। सत्यवादिता भावनात्मक, नैतिक च दृढता सूचयति, या सम्पूर्ण परिवारस्य विश्वासाधारम् भवति।

एतेषां गुणानां समन्वयः गृहस्थजीवनस्य स्थैर्यं, सामाजिक-संस्काराणां संरक्षणं, च पारिवारिक सुखस्य कारणं भवति। तच्च, भार्या-पुरुषयोः परस्पर-सम्बन्धेषु नितरां प्रासङ्गिकम्। यथावत् पालनं न स्यात् चेत्, सम्बन्धेषु मनोवैज्ञानिक एवं सामाजिक सङ्कटाः उद्भवन्ति। अतः, भार्याया: भूमिका एकस्मिन् गृहस्थे न केवलं सेवा कर्तव्यं, किन्तु सामाजिक संस्कृतिः संरक्षितुं नियामकं च।

भार्या इत्यत्र केवलं पत्नीतत्त्वं न, अपितु नैतिक-आचारसंहितायाः अनुकरणीयं आदर्शं सूच्यते। अतः, तस्याः गुणैः व्यक्तित्वस्य व्यापक विकासः च द्योतयितव्यः, यत् स्त्रीत्वस्य सारगर्भितम् प्रतिबिम्बं यथार्थरूपेण प्रकाशयति। तदा एव सहजीवनं स्थिरं, स्नेहमयम्, च समाजे संस्कृतिपरंपरायाः संवाहकं भवति।