चतुर्भिर्गमनं क्षेत्रं पञ्चभिर्बहुभी रणः ॥ ०४-१२
अयं श्लोकः कर्मसम्पादनस्य विविधरूपाणि विवेच्यते। 'एकाकिना तपो' इति स्वाध्यायः वा एकान्तेन साधनं सूच्यते, यत् व्यक्ति-स्वातन्त्र्येण आत्मनः अनुशासनाय। 'द्वाभ्यां पठनं गायनं' इति द्वौ क्रियाविधयः प्रतिपादिताः, ये ज्ञानार्जने पठनेऽपि, श्रवण-गायनं च प्रतिपादनाय प्रयुज्यन्ते। 'त्रिभिः गतिः' व्यक्तेः व्यवहारे सूक्ष्मगमनानि, सङ्ग्रहणानि वा विविधप्रवर्तनानि सूचयन्ति। 'चतुर्भिः क्षेत्रं' इति बहुप्रान्तीयकरणं, विभिन्नप्रकारेण विस्तारं वा व्याप्तिं सूचयति। अन्ते 'पञ्चभिः बहुभिः रणः' इत्यत्र बहुनिर्णयाः, बहुपक्षीययुद्धं, अथवा बहुधा संघर्षाः, परस्परविरोधाः च दृश्यन्ते।
वस्तुतः, व्यक्ति, समाज, वा राष्ट्रस्य जीवनचर्याम् इति बह्विधरूपेण विस्तरः सूच्यते। एकान्ततया तपः, द्वयोः प्रकारेण शिक्षणम्, त्रिभिः गतिभिः व्यवहार-प्रवर्तनम्, चतुर्भिः व्याप्तिसम्बन्धितं क्षेत्रफलम्, पञ्चभिः बहुधा संघर्षाः च मनुष्यजीवनस्य विविधविधि अवस्थाः प्रतिपादयन्ति। कर्मसामग्रीभूताः जीवनस्य ये अवयवाः सन्ति, तेषां सम्यक् परिचयः, सम्यग् प्रबन्धनं च आवश्यकं भवति।
श्लोकः सङ्गठितदृष्ट्या कर्म-प्रक्रियाणां विविधांगीकारणम्, व्यवहारस्य विस्तारः, तथा सामाजिक-राजनैतिक संघर्षाणां बहुलता प्रतिपाद्यते। एकाकी तपश्चर्या साधकस्य अन्तर्मुखीकरणं, आत्मनः नियमस्य पालनं च सूचयति। द्वौ विधयोः पठनं गायनं च ज्ञान-संग्रहणस्य बहुपरिपाटीं प्रतिपादयति। त्रयो मार्गाः व्यवहारस्य चलनशीलता, चतुर्भिः क्षेत्रे विस्तारस्य व्यापकता च सूच्यन्ते। पंच बहुभिः युद्धे बहुदृष्टिपातः, बहुपक्षीय संघर्षः वा विविधानि बाधाः अपेक्षिताः।
अतः, एषा कर्मधारणा, व्यवहार-प्रबन्धन, संघर्ष-समाधान इत्यादीनां व्यापकानां नियमाणां सूचकं भवति। व्यक्तित्वस्य अभ्यासः सामाजिकव्यवस्थायाः व्यवस्थापनं च अत्राऽस्ति। तत्त्वतया, सामाजिक-राजनीतिक-आर्थिक क्षेत्रेषु व्याप्तिम् आविश्य कर्माणां विविधानि प्रकाराणि तथा संघर्षाः आढलन्ति। तस्मादेकाकी तपश्च चतुरङ्गी व्यूहः कार्ये तथा बहुभिः पक्षैः सह संघर्षः सङ्गठितः सम्यक् मार्गेण प्रबन्धनीयं इति सिद्धम्।